Badacze języka są zgodni, że sposób w jaki mówimy, czy piszemy nie tylko opisuje, ale też kształtuje rzeczywistość. Natomiast stereotypy utrwalane przez język często kreują niewłaściwy, krzywdzący obraz osób i grup. Dlatego tak ważne jest zwracanie uwagi na to co i jak mówimy.
Celem języka równościowego czyli tzw. języka włączającego jest podkreślenie obecności w społeczeństwie osób i grup dotychczas niezauważanych czy marginalizowanych oraz włączenie ich perspektyw. Tworzone w ten sposób normy językowe odzwierciedlają różnorodność w obrębie danej grupy i zwracają uwagę na grupy mniejszościowe. W skrócie to język okazujący szacunek dla mniejszości i odmienności, równość i równouprawnienie.Język równościowy w pracy – 10 praktycznych wskazówek
Na co warto zwracać uwagę?
- używajmy żeńskich końcówek – dla niektórych zawodów czy funkcji społecznych używa się wyłącznie form męskich. Ma to wpływ na odbiór rzeczywistości, która pomija obecność kobiet. Możliwe, że jeśli będziemy częściej używać żeńskich form, zaczną one być odbierane jako oczywiste.
- nie używajmy powiedzonek, przysłów, czy związków frazeologicznych, które utrwalają stereotypy, np.: „babskie gadanie”, „męska decyzja”, „liczmy się jak Żydzi” itp.
- używajmy końcówek żeńskich i męskich w sytuacjach, kiedy mówimy o grupie lub do grupy, w której znajdują się kobiety, np. panie i panowie, uczestniczki i uczestnicy
- reagujmy na seksistowskie uwagi i komentarze
- przełamujmy stereotypy i wybierajmy kobiety do „twardych zadań”, a mężczyzn tam, gdzie potrzebne są „miękkie umiejętności”
- zwracajmy uwagę na stygmatyzację niektórych określeń, np. „osoba niepełnosprawna” a „osoba z niepełnosprawnością”. Pierwsze określenie stygmatyzuje daną osobę, wyznacza to kim jest. A oprócz tego, że jest „osobą z niepełnosprawnością”, jest też np. mamą, pisarką, pływaczką, itp.
- o cechach związanych z pochodzeniem takich jak etniczność, narodowość, kolor skóry i religia mówmy tylko wtedy, gdy są one istotne dla przekazu. Zastanówmy się czy konieczne jest podkreślanie różnicy, np. pochodzenia innego niż polskie, koloru skóry innego niż biały, wyznania, innego niż katolickie. “Ekspozycja danej cechy różnicującej, np. koloru skóry, wskazuje, że dana różnica ma znaczenie, tym samym możesz przyczyniać się do utrzymywania postaw różnicujących ludzi ze względu na pochodzenie czy religię”. (Patrz: https://rownosc.info/dictionary/jezyk-rownosciowy/)
- starajmy się używać neutralnego języka i unikać obciążonych semantycznie zwrotów, np. słowa „obcokrajowiec” lub „cudzoziemiec” podkreślają „inność” i „obcość” osób spoza Polski. Bardziej neutralne znaczeniowo są słowa „migrant”, „migrantka”. Jeśli to ważne w kontekście, można też opisać osobę poprzez przynależność obywatelską lub etniczną.
- zawsze używajmy form gramatycznych preferowanych przez rozmówcę lub rozmówczynię
- unikajmy wielkich kwantyfikatorów, np. „Dziś wszyscy obchodzimy wigilię Bożego Narodzenia”. W ten sposób wykluczone zostają osoby, które nie utożsamiają się z katolicyzmem.